منبع:http://nazak.ir/

تکنیک اسکمپر         SCAMPER Technique

این تکنیک که سؤالات ایده برانگیز نیز نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از سوالات است که به فرد کمک می‌کند تا موضوع و مسئله مورد نظر خود را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و به ایده‌های جدیدی دست یابد که در شرایط معمول تصور این ایده‌ها دور از ذهن به نظر می‌آیند.
در واقع واژه SCAMPER از کنار هم قرار گرفتن حرف اول هفت واژه یا عبارت تشکیل شده است که طرح سوالات فوق براساس این واژه‌ها صورت می‌گیرد.

هفت واژه تشکیل دهنده SCAMPER عبارتند از:

برای روشن‌تر شدن موضوع به مثالهای زیر توجه کنید:

1- جانشین کردن  Substitute

• چه چیزی را میتوان به جای چیز دیگر به کار برد؟
هيزم، زغال، گازوئيل،نفت، بنزين، گاز

چكيده

انديشيدن يکي از اجزاء لاينفک زندگي بشري است. همه ما با انديشه آشناييم، چه بطور آگاهانه و چه زماني که به آن توجه نداريم. درواقع بايد گفت وجه تمايز انسان از ساير موجودات در همين انديشمند بودن اوست. از طرفي يکي از عرصه هايي که بطور جدي انديشه انسان را به خود مشغول داشته "فلسفه" است. فلسفه و تفکر فلسفي درواقع اين فرصت را براي آدمي فراهم مي آورد که آگاهانه و هر چه بيشتر انديشمندانه زندگي کند. 

در همين راستا و در جامعه امروز که تزايد و تناقض آراء بيش از هر زمان ديگري به چشم مي خورد و بيانگر اين نياز است که تنها با مدد جستن از يک انديشيدن جهت يافته و فعالانه است که مي توان از آسيب هاي چنين فضايي در امان مانده و در عين حال گرفتار رکود و جزم انديشي نشويم؛ بايد راهي يافت که فلسفه را وارد زندگي روزمرّه نمود تا آموزش آن عموميت پيدا کند. در واقع آنچه هدف نهايي ما مي باشد، پرورش تفکر انساني است. 

از همين رو با نظر به اهميّت تفکر فلسفي و نقش مهارتهاي تفکر اعم از انتقادي و خلاق در بهبود فضاي فکري جامعه ي انساني و براي اينکه اين فرايند را سرعت بخشيم و بتوانيم استفاده بهينه اي از منابع انساني يا درواقع فکري جامعه انساني داشته باشيم، بهتر آن است که آموزش را از دوران کودکي آغاز کنيم تا بزرگسالاني آموزش ديده داشته باشيم. در همين راستا حرکت هايي براي آموزش دادن فلسفه به کودکان انجام شده است؛ جنبشي که تحت عنوان "فلسفه براي کودکان" در حدود نيم قرن است کار خويش را در سراسر جهان آغاز کرده است در تحقيق حاضر که به روش کتابخانه اي انجام شده است با هدف معرفي و بررسي اين جنبش در پي اين هستيم تا امکانِ آموزش دادن فلسفه به کودکان، زمانِ مناسب براي آغاز آموزش فلسفه به کودکان، نتايج کاربردي آموزش فلسفه به کودکان و نيز روش ها و رويکردهاي موجود آموزش فلسفه به کودکان را بررسي کنيم.

ادامه:بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی 

 معلمین باید اصول زیر را در کلاس درس مورد توجه قرار دهند :

 1-گسترش آزادی روا نی در کلاس

 2-توسعه ی ارتبا طات عاطفی و عقلانی

 3-ایجاد جو همدلی و درک دیگران

 4-توجه به استقلال و فردیت دانش آموزان و عدم تأیید افراطی بر هنجار گروه

 5-احترام  به عقاید شاگردان و کمک به تجدید سازمان عقاید شاگردان

 6-احترام به سوالات شاگردان و هدایت سوالات بی ربط به سوی مسئله اصلی تکنیک های پرورش تفکر خلاق و انتقادی

 معلمین با استفاده از اقدامات زیر می توانند تفکر خلاق و انتقادی را پرورش دهند:

 1-    مواد و مطالب آموزشی متنوعی را برای تکمیل کتب درسی معمول، تهیه و تدوین کنید.

 2-    بحث ها  و مناظره های کلیدی و مرتبط با زندگی دانش آموزان را در زمینه موضوعات بحث برانگیز اجرا کنید.

 3-    دانش آموزان را به صورت دوتایی سازمان دهی کنید و از آن ها بخواهید با گروه های دیگری از دیگری از دانش آموزان در مورد یک مسئله بحث و مناظره کنند. جو و وفضای کلاس را طوری ترتیب دهید که باعث کنش متقابل شود. ترتیب نشستن شاگردان را تغییر دهید از روش های تقسیم کلاس برزگ به گروه های کوچک برای بحث استفاده کنید.

 4-    از دانش آموزان بخواهید تا حوادث و رویدادهای مهم زندگی شخصیت های متفکر و خلاق را در کلاس درس به نمایش بگذارند.(ترجیح با حوادثی است که در آن قهرمانان نقش های مخالفی را بازی می کنند.)از دانش آموزان بخواهید تا در جلسات و گردهمائیهای اجتماعی درجامعه محلی خودشرکت کرده و برنامه های میزگرد تلویزیونی را تماشا کرده و نقطه نظرهای مختلف را مورد بحث قرار دهند.

 5-    از دانش آموزان بخواهید تا در مورد یک مسئله اجتماعی ، انتقادها و نظرهای خود را برای سردبیر یک مجله یا روزنامه نوشته و در کلاس بخوانند.

 6-     از تکالیف نوشتاری اثربخش در جریان آموزش استفاده کنید.

   تکالیف نوشتاری اثربخش معمولاً  دارای ویژگی های زیر هستند: -      

     دارای ضوابط و معیارهای مشخصی هستند. -     

     رشد تدریجی مهارت های متفکر را به دنبال دارند. - 

         بر مسائل و موضوعات واقعی تأکید می کنند. -

   آموزش روشن و غیر مبهمی را ارائه می کنند.  

 ادامه موضوع: بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی  

به همین دلیل پژوهشگر خواسته تا با پرداختن به این موضوع اساسی که مسلماً یکی از ابعاد مهم در یادگیری به شمار می رود و نقش بسیارکمی  در تغییر در بهبود روش های اداری کلاس درس و تدریس معلمان ابتدائی داشته باشد و با ارائه ی روش های ایجاد تفکر در کودکان نمای کوچکی از پرورش تفکر در آنان را در اختیارخوانندگان و به خصوص معلمان ابتدائی قرار دهد. این مقاله که تاکید اصلی آن بر روش های عملی پرورش تفکر دانش آموزان دبستانی می باشد با هدف پاسخ به نیاز معلمان و مربیان به عنوان یک منبع ساده و کاربردی نوشته شده است.   اهداف پژوهش : هدف کلی: بررسی راه های پرورش تفکر کودکان دبستانی از طریق الگوهای تدریس فعال. اهداف جزئی: الف)بررسی تأثیر الگوی دریافت مفهوم در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ب)بررسی تأثیر الگوی تفکر استعاره ای  در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ج) بررسی تأثیر الگوی تفکر استقرایی در پرورش تفکرکودکان دبستانی   د) بررسی تأثیرالگوی حل مساله در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ه)بررسی تأثیرتکنیک شش کلاه تفکر در پرورش تفکرکودکان دبستانی                    

      مرور پژوهشی: هر مفهوم ذهنی تفکر از چشم انداز یک چارچوب زمانی خاصی نگریسته می شود. تلقی تفکر در قرن دهم با تلقی آن در عصر روشنفکری متفاوت است . زمان های متفاوت فرآیندهای فکری منحصر به خود  دارند و الگوهای فکری رایج در عصر موجود را منعکس می نمایند.(مارزینو،1380، ص37) ریشه های علاقه ی فلسفی به تفکر به گذشته ی باستانی یونان و روم می رسد . (همان منبع،ص37) تفکر انتقادی از نظر سابقه ی تاریخی به دوران فعالیت آکادمی علمی افلاطون در یونان باستان برمی گردد که بر پایه ی دو طرفه استاد و شاگرد گفتگوی منطقی آن ها استوار بود و این مدل بعدها در سیستم آموزش غربی از متوسطه تا دانشگاه نهادینه گردید. (ابیلی، 1374،ص19)گرین(1984) اشاره می کند که قدمت فلسفه در جهان غرب دست کم دوهزار سال بیش از رشد علم است.(مارزینو، 1380،ص37) روح تحقیق در سراسر تاریخ فلسفه جریان داشته و بسیاری از تصورات کلی و مفاهیم جدید علوم را شکل داده است. برای نمونه «دکارت» در قرن 17 نوشت که مسئولیت عمده ی فیلسوف ایجاد یک  روش تحقیق صحیح و درست است. دانشمندان بزرگی چون هگل ، جیمز، اسپینور، تأثیر فراوانی بر نحوه ی تفکر امروزی و چگونگی نگرش ما به تفکر  دارند.(همان منبع، ص38) زیست شناسانی هم چون داروین (1882-1809) و اسپنسر(1903-1820) متوجه رابطه ی بین افزایش تحولی انعطاف پذیری رفتار حیوان و اندازه ی افزاینده ی مغز حیوانات شدند به این ترتیب دقت و توجه برای شناسایی عملیاتی که تفکر را به وجود می آورد افزایش یافت، نخستین آزمایشگاه روان شناسی توسط «وونت» و شاگردانش در لایپزیک تأسیس شد تا عناصر شناخت را که تصور می شد احساسات و ادراکات باشد مورد بررسی قرار دهند. بررسی تفکر از همان روزهای اولیه روان شناسی اشکال گوناگون به خود گرفته است که روان شناسی گشتالت ،رفتار گرایی روان سنجی و نظریه پردازش اطلاع از آن جمله است. می توان منشأ دلبستگی مربیان را در تفکر در چندین دهه ی قبل ردیابی کرد، علاقه و توجه به تفکر در رابطه ی آن با رفتار انسانی نیز قدمتی به اندازه ی خود تحول دارد.(همان منبع، ص37) دیویی جان(1916)عنوان می کند یگانه راه مستقیم برای پایدار کردن پیشرفت ها ، روش ها ، آموزش و یادگیری متمرکز شدن و توجه به شرایطی است که تفکر را می طلبد یا آن را ارتقا می دهد و می آزماید. (مارزینو،ص37) جان دیویی نیز در کتاب چگونه فکر کنیم درباره مفهوم تفکر می گوید: تفکر عملی است که در آن واقعیت موجود مورد تأیید یا تولید واقعیت های دیگر می شود و یا روشی است که در آن باورهای آینده بر اساس باورهای گذشته پایه گذاری می گردد. دوبونو، ادوراد(1933) در کتاب سلسله درس های تفکر ، تفکر را نهایت چاره جویی انسان می داند و می گوید : کیفیت آینده ی ما تماماً به کیفیت تفکر ما بستگی دارد این نکته هم در سطح فرد و هم در سطح جامعه و هم در سطح دنیا  مصداق دارد. (دوبونو،1384، ص15)  

بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی

تفکر ساعة افضل من عبادة سبعین سنة. «یک ساعت تفکر برتر از هفتاد سال عبادت است.» امام علی ( دشتی ،1379، ص430 ) ارزش انسان درداشتن عقل و اراده واختیار است که بار امانت به دوش دارد و خلیفه الله می باشد.  تأثیر سخنان پرورش نفوذ و کلام موزون مولای متقیان حضرت امیرالمومنین در کتاب نهج البلاغه بر اهل بینش و خرد کاملاً آشکار است. حضرت علی (ع) در حکمت 48 نهج البلاغه می فرماید: پیروزی در دوراندیشی و دوراندیشی در به کار گیری صحیح عقل و اندیشه و اندیشه ی صحیح به رازداری است. ( دشتی،1379،ص635) در میان موجودات آنچه انسان را از دیگر موجودات متمایز ساخته و او را اشرف مخلوقات کرده ، داشتن قوه تفکر و درک کلیات است، زندگی ا نسان در طول تاریخ هرگز از تفکر و ا ندیشه خالی نبوده است، مهم تر از همه پویایی اندیشه است ، که بهتر است از دوران کودکی به این پدیده ی خدادادی توجه کافی شود ومربیان در پرورش آن نقشی سازنده داشته باشند.   از استاد ارجمندم جناب آقای صاحب فصول که در نوشتن این مقاله مرا یاری نمودند تشکر و قدردانی می نمایم.   این مقاله را تقدیم به همسر مهربان و فرزندان عزیزم می کنم که در طول نوشتن آن با من همکاری نمودند.

به نام خدا

خلاقیت و نوآوری در آموزش حل مساله

 ایجاد توانایی حل مساله یکی از هدفهای غایی تعلیم و تربیت است   طرح مساله خلاق و همچنین حل مساله به طور خلاق یکی از اهداف ضروری روش های تدریس و آموزش درس ریاضیات می باشد.

می توان گفت که حل مساله چه از طریق معلم و چه از طریق دانش آموز اگر به وسیله ی راه های متعدد و به کارگیری تمام حواس در ارائه راه حل ها و استفاده از وسایل و به کار بردن تکنیک های دوازده گا نه که در همین مقاله به آن اشاره شده است انجام گیرد خلاقیت را با حل مساله توام نموده است.

تکنیک های دوازده گانه حل مساله

1-    روبرو شدن با مساله به طور واقعی

2-    استفاده از یک مدل واقعی و ملموس

3-    کاربرد تابلوها،نمودارو نقشه های هندسی

4-    حدس و بررسی (آزمایش و خطا)

5-    تهیه یک فهرست منظم

6-    استفاده از جدول و نمودارها

7-    نوشتن یک معادله یا عبارت عددی برای ارائه مساله

8-    در جست و جوی یک الگو

9-    ارتباط با یک مساله مشابه

10صراحت بخشیدن به مساله با استفاده از اعداد دیگر

11-روش محاسبه معکوس

12-آزمایش

پیشنهادات کلی: با یاری گرفتن از نظریه های یادگیری استفاده از مدل چهار مرحله ای جورج پولیا با دادن مقدار مناسبی تکلیف و مساله ریاضی و با آموزش راهبردهای حل مساله به فراگیران کمکی باشیم تا آنها مسائل و تکالیف ریاضی را بهتر حل کنند.

پیشنهادات کاربردی: استفاده از بازی و ریاضی و ارائه مساله بر اساس علاقه و مسائل روزمره مطرح نمودن مساله به صورت چند مرحله ای حل مساله با کارت در گروهای کوچک ، طرح مسائلی که تخمین زدن و حدس زدن در ان نقش دارند ودر موقعیتهای تجاری کاربرد دارندو استفاده از 9 سطح گانیه در امر تدریس ریاضی از جمله راهکارهایی است که دانش آموز را در این مسیر یاری می رساند.

یادگیری ریاضیات باید معنی دار باشد.معلمان باید حل مساله و چشم اندازهای متعالی تری را به عنوان هدف های مهم مطالعه ریاضیات مورد تاکید قرار دهند. تدریس ریاضیات به گونه ای باشد که از حواس مختلف شاگرد استفاده کرده و او را ترغیب کند تا در فعالیتهایی نظیر :گوش دادن به صحبت معلم،استفاده از وسایل شنیداری،مطالعه نقشه های طبیعی،تعامل با هم کلاسی ها،کار روی ایده های ریاضی و دست کاری علائم نوشتاری درگیرشود.

به قلم :مالکی پور

خصوصيات معلم پرورش دهنده خلاقيت

مربي يا معلمي  كه مي خواهد  يك كلاس  ويژ ه ي  پرورش  خلاقيت  را اداره كند  و يا  اين كه  علاقمند  است  در جريان  تدريس  روزمره ي خود  به طور جدي  پرورش  خلاقيت  دانش آموزان  را هم مدنظر داشته باشد، اگر چنان چه از خصوصيات  و نگرش  هاي  ويژ ه اي  كه با ماهيت  و فرآيند  خلاقيت  مناسبت دارد ، برخوردار باشد ،مطمئنا  در كار  خود بسيار  موفق تر  عمل خواهد  كرد. البته  يك چنين  معلمي  حتما لازم نيست  كه خودش  فردي  خلاق  باشد ،اما اگر  چنان چه  شخصا  از مهارت هاي  اساسي  خلاقيت   برخوردار  باشد  و بتواند  عملا  از آن ها  استفاده كند ،بدون شك  در پيش  برد  و هدايت  كلاس  و تاثير گذاري  بيش تر و بهتر بر دانش  آموزان  خود موفقيت  بيش  تري  كسب  خواهد كرد.

  تفکر خلاق در کلاس درس

تفکر خلاق در کلاس درس

خلاقیت چیست؟

توانایی دیدن چیزها به شیوه های جدید، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فکر کردن به شیوه ای متفاوت، ابداع چیزهای جدید، استفاده از چیزهای نا مربوط و تبدیل آن به شکل های جدید.

برای درک و فهم خلاقیت ابتدا باید آن را تعریف کرد. قابل قبول ترین تعریفی که از خلاقیت ارائه شده است عبارت است از «توانایی دیدن چیزها به شیوه های جدید، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فکر کردن به شیوه ای متفاوت، ابداع چیزهای جدید، استفاده از چیز های نا مربوط و تبدیل آن به شکل های جدید».

برخی دیگر از متخصصان، خلاقیت را بعنوان یک تولید،‌ فرایند، یکسری مهارت ها و ویژگی های شخصیتی توصیف می کنند.

 خلاقیت به عنوان یک تولید:

ادیسون (با اختراع برق) و گراهام بل (با اختراع تلفن) هر دو مولد چیزهای جدیدی بودند که جامعه بشریت را منقلب کرد. همین طور پیشرفت های پزشکی، کارهای هنری، اصول و قوانین علمی نیز از جمله تولیدات خلاق محسوب می شوند.

 خلاقیت به عنوان یک فرایند:

طبق این توصیف، خلاقیت فرایندی است که فرد با آن درگیر می شود حتی اگر به تولید چیز خاصی منجر نگردد. همه افراد می توانند عملکرد خلاقی داشته باشند. عملکرد خلاق شامل فکر کردن، صحبت کردن، بازی، نوشتن، رقصیدن، آواز خواندن، ‌نواختن موسیقی، آزمایش و دستکاری کردن ایده ها و اشیا باشد. بنابراین هر فعالیت هنری کودک خردسال می تواند خلاق باشد. خلاقیت کودکان در سال های اولیه زندگی بیشتر مبتنی بر فرایند است؛ یعنی کودک، یک نقاشی را شروع می کند اما آن را کامل نکرده و رها می کند. این عملکرد یعنی قرار گرفتنی در فرایند خلاقیت حتی اگر منجر به تولید کلی اثر نشود.

خلاقیت به عنوان یک مهارت:

گرچه همه کودکان بالقوه خلاق هستند اما این توانایی بدون تمرین خاموش می شود.

خلاقیت برای شکوفایی نیاز به تمرین دارد. بعنوان مثال مهارت در بازی تنیس بدون تمرین، به سرعت از بین می رود. یک بازیکن خوب، دائماً تمرین می کند. بدون تمرین، توانایی نوشتن، موسیقی، آواز، رقص، نقاشی و بسیاری دیگر ... ممکن است متوقف شود.

خلاقیت به عنوان یک سری ویژگی های شخصیتی: برخی از محققان ویژگی هایی را برای افراد خلاق مطرح می کنند.

این ویژگی ها عبارتند از: جسارت، کنجکاوی، انعطاف پذیری، استقلال، درون گرایی، ناهم نوایی، شوخ طبعی گرایش به تجربه کردن و.... .

خلاقیت به عنوان یک سری شرایط محیطی:

منظور از شرایط محیطی، افراد، مکان ها، اشیا، و تجربیات است. کودکان از هیچ قادر به خلق چیزی نیستند. آنها برای ترسیم کردن یا خلق چیزی نیاز به تجربه دارند. به عنوان نمونه، کودکی که فرودگاه یا مرز هوایی را ندیده است به سختی می تواند در بازی ها یا فعالیت دیگرش، فعالیت خلاقانه ای داشته باشد. به همین ترتیب، در بیان خلاقیت، هرچه زمینه تجربیات فرد یا مکان ها، اشیا و سایر افراد بیشتر باشد، عملکرد وی در فعالیت های خلاقانه بیشتر است.

محیط خانه یکی از عوامل مهم در پرورش خلاقیت محسوب می گردد. اگر در محیط خانه دیدگاه خوش بینانه ای نسبت به این موضوع وجود داشته باشد. کودکان بیشتر استعداد های خود را بروز می دهند.

تحقیقات نشان داده است که اگر:

والدین به کودکان شان احترام بگذارند،

نسبت به توانایی فرزندشان اعتماد داشته باشند،

به کودکان شان اجازه کشف کردن و تصمیم گیری بدهند،

ارزش های خانواده همیشه بر مبنای صداقت، شایستگی، منطق و موفقیت باشد، به پرورش و رشد خلاق کودکان خود کمک کرده اند.

گردآورنده: اکرم مالکی پور1386