چكيده

انديشيدن يکي از اجزاء لاينفک زندگي بشري است. همه ما با انديشه آشناييم، چه بطور آگاهانه و چه زماني که به آن توجه نداريم. درواقع بايد گفت وجه تمايز انسان از ساير موجودات در همين انديشمند بودن اوست. از طرفي يکي از عرصه هايي که بطور جدي انديشه انسان را به خود مشغول داشته "فلسفه" است. فلسفه و تفکر فلسفي درواقع اين فرصت را براي آدمي فراهم مي آورد که آگاهانه و هر چه بيشتر انديشمندانه زندگي کند. 

در همين راستا و در جامعه امروز که تزايد و تناقض آراء بيش از هر زمان ديگري به چشم مي خورد و بيانگر اين نياز است که تنها با مدد جستن از يک انديشيدن جهت يافته و فعالانه است که مي توان از آسيب هاي چنين فضايي در امان مانده و در عين حال گرفتار رکود و جزم انديشي نشويم؛ بايد راهي يافت که فلسفه را وارد زندگي روزمرّه نمود تا آموزش آن عموميت پيدا کند. در واقع آنچه هدف نهايي ما مي باشد، پرورش تفکر انساني است. 

از همين رو با نظر به اهميّت تفکر فلسفي و نقش مهارتهاي تفکر اعم از انتقادي و خلاق در بهبود فضاي فکري جامعه ي انساني و براي اينکه اين فرايند را سرعت بخشيم و بتوانيم استفاده بهينه اي از منابع انساني يا درواقع فکري جامعه انساني داشته باشيم، بهتر آن است که آموزش را از دوران کودکي آغاز کنيم تا بزرگسالاني آموزش ديده داشته باشيم. در همين راستا حرکت هايي براي آموزش دادن فلسفه به کودکان انجام شده است؛ جنبشي که تحت عنوان "فلسفه براي کودکان" در حدود نيم قرن است کار خويش را در سراسر جهان آغاز کرده است در تحقيق حاضر که به روش کتابخانه اي انجام شده است با هدف معرفي و بررسي اين جنبش در پي اين هستيم تا امکانِ آموزش دادن فلسفه به کودکان، زمانِ مناسب براي آغاز آموزش فلسفه به کودکان، نتايج کاربردي آموزش فلسفه به کودکان و نيز روش ها و رويکردهاي موجود آموزش فلسفه به کودکان را بررسي کنيم.

ادامه:بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی 

 معلمین باید اصول زیر را در کلاس درس مورد توجه قرار دهند :

 1-گسترش آزادی روا نی در کلاس

 2-توسعه ی ارتبا طات عاطفی و عقلانی

 3-ایجاد جو همدلی و درک دیگران

 4-توجه به استقلال و فردیت دانش آموزان و عدم تأیید افراطی بر هنجار گروه

 5-احترام  به عقاید شاگردان و کمک به تجدید سازمان عقاید شاگردان

 6-احترام به سوالات شاگردان و هدایت سوالات بی ربط به سوی مسئله اصلی تکنیک های پرورش تفکر خلاق و انتقادی

 معلمین با استفاده از اقدامات زیر می توانند تفکر خلاق و انتقادی را پرورش دهند:

 1-    مواد و مطالب آموزشی متنوعی را برای تکمیل کتب درسی معمول، تهیه و تدوین کنید.

 2-    بحث ها  و مناظره های کلیدی و مرتبط با زندگی دانش آموزان را در زمینه موضوعات بحث برانگیز اجرا کنید.

 3-    دانش آموزان را به صورت دوتایی سازمان دهی کنید و از آن ها بخواهید با گروه های دیگری از دیگری از دانش آموزان در مورد یک مسئله بحث و مناظره کنند. جو و وفضای کلاس را طوری ترتیب دهید که باعث کنش متقابل شود. ترتیب نشستن شاگردان را تغییر دهید از روش های تقسیم کلاس برزگ به گروه های کوچک برای بحث استفاده کنید.

 4-    از دانش آموزان بخواهید تا حوادث و رویدادهای مهم زندگی شخصیت های متفکر و خلاق را در کلاس درس به نمایش بگذارند.(ترجیح با حوادثی است که در آن قهرمانان نقش های مخالفی را بازی می کنند.)از دانش آموزان بخواهید تا در جلسات و گردهمائیهای اجتماعی درجامعه محلی خودشرکت کرده و برنامه های میزگرد تلویزیونی را تماشا کرده و نقطه نظرهای مختلف را مورد بحث قرار دهند.

 5-    از دانش آموزان بخواهید تا در مورد یک مسئله اجتماعی ، انتقادها و نظرهای خود را برای سردبیر یک مجله یا روزنامه نوشته و در کلاس بخوانند.

 6-     از تکالیف نوشتاری اثربخش در جریان آموزش استفاده کنید.

   تکالیف نوشتاری اثربخش معمولاً  دارای ویژگی های زیر هستند: -      

     دارای ضوابط و معیارهای مشخصی هستند. -     

     رشد تدریجی مهارت های متفکر را به دنبال دارند. - 

         بر مسائل و موضوعات واقعی تأکید می کنند. -

   آموزش روشن و غیر مبهمی را ارائه می کنند.  

 ادامه موضوع: بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی  

به همین دلیل پژوهشگر خواسته تا با پرداختن به این موضوع اساسی که مسلماً یکی از ابعاد مهم در یادگیری به شمار می رود و نقش بسیارکمی  در تغییر در بهبود روش های اداری کلاس درس و تدریس معلمان ابتدائی داشته باشد و با ارائه ی روش های ایجاد تفکر در کودکان نمای کوچکی از پرورش تفکر در آنان را در اختیارخوانندگان و به خصوص معلمان ابتدائی قرار دهد. این مقاله که تاکید اصلی آن بر روش های عملی پرورش تفکر دانش آموزان دبستانی می باشد با هدف پاسخ به نیاز معلمان و مربیان به عنوان یک منبع ساده و کاربردی نوشته شده است.   اهداف پژوهش : هدف کلی: بررسی راه های پرورش تفکر کودکان دبستانی از طریق الگوهای تدریس فعال. اهداف جزئی: الف)بررسی تأثیر الگوی دریافت مفهوم در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ب)بررسی تأثیر الگوی تفکر استعاره ای  در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ج) بررسی تأثیر الگوی تفکر استقرایی در پرورش تفکرکودکان دبستانی   د) بررسی تأثیرالگوی حل مساله در پرورش تفکرکودکان دبستانی   ه)بررسی تأثیرتکنیک شش کلاه تفکر در پرورش تفکرکودکان دبستانی                    

      مرور پژوهشی: هر مفهوم ذهنی تفکر از چشم انداز یک چارچوب زمانی خاصی نگریسته می شود. تلقی تفکر در قرن دهم با تلقی آن در عصر روشنفکری متفاوت است . زمان های متفاوت فرآیندهای فکری منحصر به خود  دارند و الگوهای فکری رایج در عصر موجود را منعکس می نمایند.(مارزینو،1380، ص37) ریشه های علاقه ی فلسفی به تفکر به گذشته ی باستانی یونان و روم می رسد . (همان منبع،ص37) تفکر انتقادی از نظر سابقه ی تاریخی به دوران فعالیت آکادمی علمی افلاطون در یونان باستان برمی گردد که بر پایه ی دو طرفه استاد و شاگرد گفتگوی منطقی آن ها استوار بود و این مدل بعدها در سیستم آموزش غربی از متوسطه تا دانشگاه نهادینه گردید. (ابیلی، 1374،ص19)گرین(1984) اشاره می کند که قدمت فلسفه در جهان غرب دست کم دوهزار سال بیش از رشد علم است.(مارزینو، 1380،ص37) روح تحقیق در سراسر تاریخ فلسفه جریان داشته و بسیاری از تصورات کلی و مفاهیم جدید علوم را شکل داده است. برای نمونه «دکارت» در قرن 17 نوشت که مسئولیت عمده ی فیلسوف ایجاد یک  روش تحقیق صحیح و درست است. دانشمندان بزرگی چون هگل ، جیمز، اسپینور، تأثیر فراوانی بر نحوه ی تفکر امروزی و چگونگی نگرش ما به تفکر  دارند.(همان منبع، ص38) زیست شناسانی هم چون داروین (1882-1809) و اسپنسر(1903-1820) متوجه رابطه ی بین افزایش تحولی انعطاف پذیری رفتار حیوان و اندازه ی افزاینده ی مغز حیوانات شدند به این ترتیب دقت و توجه برای شناسایی عملیاتی که تفکر را به وجود می آورد افزایش یافت، نخستین آزمایشگاه روان شناسی توسط «وونت» و شاگردانش در لایپزیک تأسیس شد تا عناصر شناخت را که تصور می شد احساسات و ادراکات باشد مورد بررسی قرار دهند. بررسی تفکر از همان روزهای اولیه روان شناسی اشکال گوناگون به خود گرفته است که روان شناسی گشتالت ،رفتار گرایی روان سنجی و نظریه پردازش اطلاع از آن جمله است. می توان منشأ دلبستگی مربیان را در تفکر در چندین دهه ی قبل ردیابی کرد، علاقه و توجه به تفکر در رابطه ی آن با رفتار انسانی نیز قدمتی به اندازه ی خود تحول دارد.(همان منبع، ص37) دیویی جان(1916)عنوان می کند یگانه راه مستقیم برای پایدار کردن پیشرفت ها ، روش ها ، آموزش و یادگیری متمرکز شدن و توجه به شرایطی است که تفکر را می طلبد یا آن را ارتقا می دهد و می آزماید. (مارزینو،ص37) جان دیویی نیز در کتاب چگونه فکر کنیم درباره مفهوم تفکر می گوید: تفکر عملی است که در آن واقعیت موجود مورد تأیید یا تولید واقعیت های دیگر می شود و یا روشی است که در آن باورهای آینده بر اساس باورهای گذشته پایه گذاری می گردد. دوبونو، ادوراد(1933) در کتاب سلسله درس های تفکر ، تفکر را نهایت چاره جویی انسان می داند و می گوید : کیفیت آینده ی ما تماماً به کیفیت تفکر ما بستگی دارد این نکته هم در سطح فرد و هم در سطح جامعه و هم در سطح دنیا  مصداق دارد. (دوبونو،1384، ص15)  

بررسی راه های پرورش تفکر در کودکان دبستانی

تفکر ساعة افضل من عبادة سبعین سنة. «یک ساعت تفکر برتر از هفتاد سال عبادت است.» امام علی ( دشتی ،1379، ص430 ) ارزش انسان درداشتن عقل و اراده واختیار است که بار امانت به دوش دارد و خلیفه الله می باشد.  تأثیر سخنان پرورش نفوذ و کلام موزون مولای متقیان حضرت امیرالمومنین در کتاب نهج البلاغه بر اهل بینش و خرد کاملاً آشکار است. حضرت علی (ع) در حکمت 48 نهج البلاغه می فرماید: پیروزی در دوراندیشی و دوراندیشی در به کار گیری صحیح عقل و اندیشه و اندیشه ی صحیح به رازداری است. ( دشتی،1379،ص635) در میان موجودات آنچه انسان را از دیگر موجودات متمایز ساخته و او را اشرف مخلوقات کرده ، داشتن قوه تفکر و درک کلیات است، زندگی ا نسان در طول تاریخ هرگز از تفکر و ا ندیشه خالی نبوده است، مهم تر از همه پویایی اندیشه است ، که بهتر است از دوران کودکی به این پدیده ی خدادادی توجه کافی شود ومربیان در پرورش آن نقشی سازنده داشته باشند.   از استاد ارجمندم جناب آقای صاحب فصول که در نوشتن این مقاله مرا یاری نمودند تشکر و قدردانی می نمایم.   این مقاله را تقدیم به همسر مهربان و فرزندان عزیزم می کنم که در طول نوشتن آن با من همکاری نمودند.