كفر و استكبار، نخستين گناه 

موسى بن بكر گويد: از حضرت ابوالحسن (موسى بن جعفر (عليهما السلام ) پرسيدم : كدام يك از كفر و شرك جلوترند؟

فرمود: من از تو سابقه ستيزه و مخاصمه با مردم را نداشتم ؟ عرض كردم : هشام بن سالم به من دستور داد كه از شما اين سؤ ال بكنم . حضرت فرمود: كفر جلوتر است و آن انكار است . خداى عزوجل فرمود: ((به جز ابليس ‍ كه از اين كار امتناع كرد و كفر ورزيد و او از كافران بود)). (٤١)

دليل سجده فرشتگان بر آدم (عليه السلام ) 

حسادت ابليس

قداست و عصمت آدم (عليه السلام ) 

حضرت فرمود: بله . همين طور است .

پرسيد: پس چرا خداى تعالى فرموده : و عصى آدم ربه فغوى حضرت فرمود: خداوند تبارك و تعالى به آدم دستور داده بود كه ((تو و همسرت در بهشت سكنى گزينيد و از هر چه مى خواهيد بخوريد ولى نزديك اين درخت مشويد)). در اين هنگام حضرت به درخت معينى از گندم كه در آنجا بود اشاره كرد و فرمود: ((اگر از اين بخوريد از ستمكاران مى شويد)). نفرموده بود كه از جنس اين درخت نخوريد.

 آدم هم گمان كرد تنها از آن بوته معين نهى شده است از آن رو به وسوسه شيطان از بوته ديگرى خورد. چون شيطان به او و همسرش گفت : ((پروردگارتان ، شما را از اين درخت نهى نكرده است )) و فرموده است نزديك غير اين بوته نشويد، نه اينكه از آن نخوريد و شما را براى نهى كرده كه مبادا فرشته و يا از جاودانان در بهشت شويد و برايشان سوگند هم خورد كه من از خيرخواهان شمايم . 

آدم و حوا هم تا آن روز به كسى برنخورده بودند كه به دروغ سوگند خورده باشد. آنها را فريب داد و از آن درخت خوردند. اين جريان قبل از رسيدن او به مقام نبوت بود. اين نافرمانى گناه كبيره نبود كه به خاطر آن مستحق آتش شود بلكه از صغيره هايى بوده كه خدا كسى را به خاطر آن عذاب نمى كند و صدور آن را انبيا، قبل از آنكه مورد وحى قرار گيرند جايز است . 

اما بعد از آنكه خدا او را برگزيد و پيغمبر شد از معصومين شد كه نه گناه صغيره نه كبيره مى كنند از اين رو خداى عزوجل درباره او فرموده : ((آدم پروردگارش را نافرمانى كرد و به بيراهه رفت ، سپس خدا او را برگزيد و توبه اش را پذيرفت و او را هدايت نمود)) (٤٤).

چيستى شجره ممنوعه (٤٥) 

در كتاب عيون اخبار الرضا از عبدالسلام هروى روايت است كه به امام رضا (عليه السلام ) عرضه كردم : يا بن رسول الله ! از درختى كه آدم و حوا از آن خوردند برايم بيان كن تا بدانم چه درختى بوده ؟ چون مردم در آن اختلاف دارند؛ بعضى روايت مى كنند؟ گندم بوده و گروهى ديگر روايت مى كنند كه درخت حسد بوده است .

حضرت فرمود: هر دو درست است . عرض كردم : با اين كه دو معناى متفاوت دارد چطور ممكن است هر دو درست باشد؟

حضرت فرمود: اى ابى صلت ، يك درخت بهشت مى تواند چند نوع محصول داشته باشد، مثلا درخت گندم مى تواند انگور هم بدهد؛ چون درخت بهشت مانند درختهاى دنيا نيست و آدم بعد از آنكه خداى تعالى به او احترام كرد و ملائكه را واداشت تا براى او سجده كنند و او را داخل بهشت كرد؛ در دل با خود گفت : آيا خدا بشرى گرامى تر از من خلق كرده است ؟ خداى عزوجل از آنچه در دل او گذشت خبردار شد. پس او را ندا داد كه سر خود را بلند كن و به ساق عرش بنگر تا چه مى بينى ؟

آدم سر به سوى عرش كرد و به ساق عرش نگريست و ديد كه نوشته لااله الا الله ، محمد رسول الله و على بن اءبى طالب اءميرالمؤ منين و همسرش فاطمه سيده زنان عالميان و حسن و حسين دو آقاى جوانان اهل بهشتند.

آدم پرسيد: پروردگارا! اينان چه كسانى هستند؟

خداى عزوجل فرمود: اى آدم ! اينان ذريه هاى تو هستند و از تو بهترند و از همه خلايق من بهترند. اگر ايشان نبودند، من تو را و بهشت و دوزخ و آسمان و زمين را خلق نمى كردم . پس مبادا به چشم حسد بر اينان بنگرى كه از جوار من بيرون خواهى شد. پس آدم به چشم حسد بر آنان نظر افكند و آرزوى مقام و منزلت آنان كرد و خداوند شيطان را بر او مسلط كرد تا سرانجام از آن درخت كه نهى شده بود بخورد. بر حوا هم مسلطش كرد. او هم به مقام فاطمه (عليها السلام ) به چشم حسد نگريست تا آنكه از آن درخت خوردند و خداى تعالى هر دو را از بهشت بيرون كرد و به زمين فرستاد (٤٦).