رادمرد بزرگ تاریخ

«عظمت و افتخار هر ملت، با آثار علمی و ادبی و هنری و با علاقه ای که به حفظ شئون ملی خود دارد، شناخته می شود. ملت ایران، تاکنون نوابغ بسیاری در خود پرورش داده که در علم و ادب شهرت جهانی پیدا کرده اند. یکی از هوشمندان کم نظیر و کارآمد تاریخ دانش، سیاست و فرهنگ ایران، خواجه نصیرالدین طوسی است. زمانی که او در آن متولد شد و رشد کرد، از دوره های بسیار سخت تاریخ کشور ماست. یکی از بلاهای هولناک آن زمان، حمله مغولان به ایران است که لطمه جبران ناپذیری به آبادی و فرهنگ ایران وارد ساخت، ولی نبوغ فکریِ رادمرد بزرگ تاریخ، خواجه نصیرالدین طوسی که به عقیده همه تاریخ نگارانِ آن زمان، بر عقل هلاکو، حاکم مغول چیره شده بود، تا می توانست، از قدرت و نفوذ خود، به نفع کشور استفاده و به جهان علم و ادب و ترویج مذهب شیعه، خدمات شایان توجهی ارایه کرد.

ابو جعفرنصیرالدین محمد بن حسن طوسی در سال 597 هجری متولد گشت . وی از دانشمندان معروف ایرانی است که از کودکی به تحصیل دانش علاقه مفرطی داشت . وی از علمای بزرگ ریاضی ، نجوم و حکمت ایران در قرن هفتم و از وزراء آن عصر بود . مدتی در دستگاه اسماعیلیه بود و هنگام حمله هلاکوخان مغول به ایران ، برای نجات مسلمانان از خونریزیهای آن مرد سفاک ، به خدمت او درآمد و با تدابیر خاصی از خرابی شهرها و کشتار دسته جمعی مردم به دست هلاکو جلوگیری نمود .

وی هلاکوخان را به ایجاد رصد خانه ای  در مراغه و ترتیب زیج حدیدی که به زیج ایلخانی مشهور گردید ، تشویق کرد  که بعدا خود تصدی این کار را بر عهده گرفت ؛ او همچنین کتابخانه ای که در حدود چهارصد هزار کتاب داشت را برای استفاده دانشمندان تهیه نمود.

چنانچه می دانیم علما اسلامی مکرر از هیئت بطلمیوس و اقوال یونانیان انتقاد می کردند که هر چند موجب دگرگونی کلی دنیای بطلمیوسی نشد اما زمینه را برای اصلاحات گالیله ، کپلر و کپرنیک آمادع ساخت حتی مسئله حرکت زمین که بعضی از یونانیان نیز متعرض آن شدند نزد مسلمین مطرح بود چنانکه ابو سعید سجزی ( اواخر قرن چهارم ) اسطرلابی ساخت مبنی بر فرض حرکت زمین و سکون افلاک ، در بین منتقدین هیئت بطلمیوس از خواجه نصیر الدین طوسی  باید مخصوصا نام برد که این وزیر معرو ف وعالم بزرگ شیعه  نه فقط مؤسس واقعی رصد خانه عظیم مراغه وزیج ایلخانی بود بلکه آشنایی علمای اسلام را با تحقیقات چنی ها نیز فراهم آورد وی قطع نظر از تحریر اقلیدس و مالعات راجع به مثلثات در کتاب تذکره با اثبات و طرح عیوب سیستم بطلمیوس تظرات بدیعی پیشنهاد نمود که بعدها به صورت کامل به وسیله کپرنیک ارائه شد .